İnterseks çocuğumu nüfusa kaydetmeden önce bilmem gerekenler

Bebeğiniz dünyaya geldi ve onun interseks olduğunu öğrendiniz. Cinsiyet kaydı için gerekli tetkikleri beklemek istiyorsunuz ya da çocuğun adına (ileride onun değiştirebileceği bilinciyle) karar vermek için zamana ihtiyacınız var. Bu süreci nasıl yöneteceksiniz?

Bu sorunun yanıtını İnter Dayanışma ve 17 Mayıs Derneği’nin yayımladığı “Aile Rehberi”nde yer alan ebeveynler için mini hukuki rehberde bulabilirsiniz.

Doğum belgesine işlenecek cinsiyetten, önerilen müdahalelere verebileceğiniz yanıtlara kadar tüm yanıtlar burada:

1.   Çocuğu nüfusa kaydettirmek için ne kadar vaktimiz var?

Nüfus hizmetlerine ilişkin mevzuat, doğumdan itibaren otuz gün içinde nüfus müdürlüğüne bildirim yapılmasını zorunlu tutmuştur. Yurtdışında ise bu süre altmış gündür ve dış temsilciliğe bildirmesi zorunludur.

2.    İleride çocuğa kolaylık olması için hastaneden hem erkek hem de kız doğum belgesi alabiliyor muyuz?

Doğum belgeleri hastanelerde düzenlenir. Doğum bildirim sisteminde tek bir cinsiyet ile bildirim yapılır, iki doğum belgesi düzenlenebileceğine dair bilgi mevcut değil. Ancak Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün doğum bildirim sistemine ilişkin kurumlara gönderdiği yazısında, “cinsiyeti belirsiz olan durumlarda dış muayene sonucuna göre iki cinsiyetten biri seçilerek doğum raporu doldurulur ama aileye bebeğin cinsiyetinin belirsiz olduğuna ve ileriki dönemde yapılacak test/tedaviler sonucunda belirleneceğine dair bir belge verilecektir” demiştir.

Bu düzenlemeye göre, ek belgenin nüfus müdürlüğüne sunulması halinde resmi kimlikteki cinsiyet hanesini değiştirmek için dava açmaya gerek kalmayacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla bu belgeyi hastaneden talep etmek faydalı olabilir.

3.    Müdahaleleri reddetmek istiyoruz ya da doktorlardan şikayetimiz var/hastanenin bize atadığından farklı doktor seçmek istiyoruz, hasta haklarıyla ilgili; Nerelere başvurabilir, hangi yönetmelik ve yasalardan faydalanabiliriz?

Vücut dokunulmazlığı anayasa tarafından korunan bir haktır. Rıza olmadan kişinin vücut bütünlüğüne ve kişilik haklarına dokunulamaz. Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 5. Maddesi de bunu düzenlemiştir. Yine Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 9. Maddesi, sağlık hizmeti alacağımız personeli serbestçe seçme, değiştirme ya da başka doktorlardan görüş isteme hakkını düzenlemiştir. Dolayısıyla hem müdahale reddedilebilir hem de farklı bir doktor istenebilir.

4.    Tetkikler esnasında çocuğumuzun gizliliği gözetilmedi, izinsiz görüntülendi/sergilendi, nereye başvurabilir, ne yapabiliriz?

Öncelikle, hasta hakları yönetmeliği tıbbi araştırmalarda da rızayı düzenlemiştir. Kimse rızası olmaksızın araştırma, tecrübe veya eğitim gerekçesiyle tıbbi müdahale konusu yapılamaz. Araştırma için verilmiş olan rıza, sonrasında geri alınabilir. Geri alınabileceği konusunda da hastanın bilgilendirilmesi gerekir. Hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi, bilgi alma hakkı, rıza şartı hasta hakları kapsamında düzenlenmiştir. Hastanın yazılı ya da görsel sağlık bilgilerinin paylaşılması ya da izinsiz kullanılması durumunda, hastanın bilgi alma hakkının kullandırılmaması durumunda ve rıza şartının karşılanmadığı durumlarda: • Hastanelerin hasta hakları birimine başvuru yapılabilir. • Sağlık bakanlığı şikayet hattı aranabilir. (ALO 184) | 16 | • Bilgilerin izinsiz olarak kullanılmasından dolayı özel hayatın gizliliği ihlal edildiği gerekçesi ile savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir. • Sağlık bilgilerini izinsiz olarak kullanan ya da başka bir kişi ile paylaşan doktor, hasta hakları yönetmeliğinde ve meslek etik kurallarında düzenlenen rıza ve aydınlatılmış onam şartını yerine getirmeyen doktor il tabip odasına şikayet edilebilir. • CİMER üzerinden şikayet başvurusu yapılabilir. 5. Doktorlar bizi yanlış yönlendirdi, çocuğumuza rıza dışı müdahale yaptırdık, henüz reşit değil ve biz onun adına doktorlara/hastaneye dava açabilir miyiz? Tıbbi müdahalenin gerçekleşmesi için hastanın o müdahale hakkında bilgilendirilmesi ve ilgiliden rıza alınarak gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak rızanın ne şekilde alındığı da önemlidir. Aydınlatma yükümlülüğüne ilişkin en kapsamlı düzenleme hekimlik meslek etiği kurallarının 26. Maddesidir. Bu maddede aydınlatılmış onam alınması gerektiği ve ne şekilde alınması gerektiği düzenlenmiştir. Dolayısıyla doktorun yanlış yönlendirdiği, rıza almadığı veya yapılacak müdahaleye ilişkin yeterli, açıklayıcı bilgiyi paylaşmadan müdahalede bulunduğu durumlarda doktora maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. Yine hasta hakları birimine, sağlık bakanlığı şikayet hattına ve Cimer’e şikayet edilebilir.

5.    Çocuğun kreşe/anaokuluna/ilkokula ya da başka bir eğitim kurumuna kaydı esnasında ayrımcılık yaşadık. İnterseks durumu nedeniyle kayıt yapmak istemediler. Nereye başvurabilirim?

Eğitim kurumlarının ayrımcılık yaparak kayıt almadığı durumlarda Milli Eğitim Bakanlığı’na şikayet edilebilir. Okul öncesi eğitim kurumları da Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlıdır. Ayrıca ayrımcılığın ortadan kaldırılması için başvuru yaptıktan sonra otuz gün içerisinde gereği yapılmazsa TİHEK’e başvurulabilir.

https://kaosgl.org/haber/interseks-cocugumu-nufusa-kaydetmeden-once-bilmem-gerekenler